چاپ مرکزی

بر فرض که کاغذ از میان برود یا دامنة کاربرد آن بسیار  محدود شود، باز هم مفهوم کتاب به قوت خود باقی است؛ گو اینکه تغییر ابزارهای نوشتن طی تاریخ، مفهوم کتاب کارت ویزیت را از بین نبرد. نکتة مهم درباره تحوّلات مربوط به بحث‌ ما این است که در پنج قرن گذشته، نشر کتاب همیشه با چاپ مفهوم نشر با مفهوم چاپ در هم پیوسته بود، به حدی که گاه چاپ را به معنای چاپ کارت ویزیت نشر به کار می‌بردند؛ اما اکنون از دو مفهوم نشر چاپی و نشر غیرچاپی سخن به میان می‌آید. تحوّلات اطلاعاتی و ارتباطی شرایطی ایجاد کرده است که می‌توان اثر منتشر کرد، اما از چاپ چاپ تراکت استفاده نکرد.